Anadolu Uygarlıkları Nelerdir Özellikleri

Anadolu adı verilen coğrafyanın özellikleri açısından yaşamaya elverişli olması, burada birçok medeniyetin kurulmasını sağlamıştır. Tarih öncesi dönemler incelenecek olursa Anadolu uygarlıkları ilk gözen çarpan uygarlıklar olarak karşımıza çıkıyor. Bu makalede sizlere maddeler halinde Anadolu uygarlıkları ve özellikleri hakkında bilgiler verilerek şu anda yaşam sürdüğümüz coğrafyalar içerisinde hüküm sürmüş olan uygarlıklar hakkında daha fazla bilgi alacaksınız.

Anadolu uygarlıkları ve özellikleri ele alınırken insanların neden yaşam alanı olarak Anadolu topraklarını tercih ettiği konusu üzerinde kesinlikle durulmalıdır. Dünya öylesine büyük olmasına rağmen kurulan medeniyetlerin büyük kısmı bu coğrafyada olmuştur. Bu durumun oluşmasında etkili olan çeşitli faktörler vardır. Şimdi sizlere bu faktörlerin neler olduğunu maddeler halinde aktarmaya çalışacağız.

Uygarlıkların Anadolu’yu tercih etmesinin nedenleri

• Coğrafyada hüküm süren iklimin yaşam sürmeye uygun olması.
• Doğuda ve batıda yer alan uygarlıkların tam orta kısmında yer alması.
• Bölgenin sahip olduğu toprağın hem hayvancılık yapmaya hem de tarıma uygun olması.
• Anadolu’nun ticaret yollarının ve göç yollarının üzerinde yer alması.

Anadolu uygarlıkları tarih bilimciler tarafından yazıdan önceki dönem ve yazıdan sonraki dönem şeklinde sınıflandırılarak ele alınmaktadır. Yazıdan önceki dönem ile alakalı çok az sayıda bilgi vardır. Bu duruma medeniyetlerin yazıyı kullanmaması büyük ölçüde etki etmiştir. Tüm bu nedenlerden dolayı Anadolu uygarlıkları ve özellikleri konusu daha çok yazıdan sonraki dönem hakkında bilgileri içeriyor.

Anadolu’daki yazıdan önceki uygarlıklar

Yazılı kaynakların olmaması Anadolu’da yazıdan önce hüküm sürmüş olan uygarlıklar hakkında temel düzeyde bilgi sahibi olmamıza neden oluyor. Bu uygarlıkların özellikleri arasında tarım ve hayvancılık ile uğraşmaları yer almaktadır. Genellikle çanak ve çömlek yaparak bunların satıldığı bilinmektedir. Ayrıca madencilik konusunda kendisini geliştirmiş olan uygarlıklar da bulunmaktadır. Bu uygarlıklar uygarlığın hüküm sürdüğü toplum içerisinde ticaret yaptığı gibi diğer uygarlıklarla da özellikle takas yoluyla ticaret yapmıştır.

Anadolu’da yazıdan önce kurulan uygarlıklar arasında Çanakkale bölgesinde hüküm sürmüş olan Truva, Çorum civarında yaşamış olan Alacahöyük, Yozgat ilindeki Alişar, Antalya’da yer alan Karain ve Konya civarındaki Çatalhöyük yer almaktadır. Yazılı dönemden önce Anadolu uygarlıkları bunlarla sınırlıydı. Belki daha farklı uygarlıklar da bu coğrafyada hüküm sürmüştür ancak yazılı kaynak olmamasından dolayı günümüze kadar elde edilmiş olan bilgiler bu şekildedir.

Anadolu’daki yazılı dönem uygarlıkları

Yazılı kaynaklar günümüze kadar ulaştığından ötürü Anadolu’daki yazılı dönem uygarlıkları hakkında çok sayıda bilgi bulunmaktadır. Bu dönemde hüküm sürmüş olan uygarlıklar arasında Hititler, Frigya Uygarlığı, Lidya Uygarlığı, İyon uygarlığı, Urartu Uygarlığı gibi uygarlıklar yer alıyor. Gelin maddeler halinde bu uygarlıkların özellikleri nelermiş öğrenelim.

Urartu Uygarlığı ve Özellikleri

Milattan önce 900-600 yıllarında hüküm sürmüş olan bu uygarlık, yerleşim yeri olarak Van ve çevresini seçmiştir. Uygarlık ilk etapta küçük devletlerin bir araya gelmesiyle oluştu. Daha sonra bu küçük devletler birleşerek tek devlet haline geldi. Van Tuşba’yı başkent olarak belirleyen Urartu Uygarlığı, birçok konuda diğer medeniyetlere göre daha gelişmiştir. Aşağıda maddeler halinde bu medeniyetin özellikleri yer almaktadır.

• Çivi ve hiyeroglif yazısını kullandılar.
• Hayvancılıkla uğraşıldığı gibi tarımda verimi arttırmak adına sulama kanallarını yaptılar.
• Maden işletmeciliğinde gelişmiş olan Urartu Uygarlığı, ayrıca taş oymacılığında da gelişmiştir. Bu uygarlığın mimari alanda diğer medeniyetlere göre daha üstün oldukları bilinmektedir.
• Dönemin önemli medeniyetlerinden olan Asurlar ile yıllar boyunca süren mücadeleleri olmuştur.
• Mimari alanda gelişmiş olan Urartular, önemli tarihi eserler arasında yer alan Van Kalesini inşa eden uygarlıktır.
• Urartu Uygarlığı Tevrat’ta Ararat ismiyle anılmaktadır.
• Anadolu topraklarında yaşam sürmüş olan Urartular kendilerine has bir dil olan Urartu dilini kullanmışlardır.

Hitit Uygarlığı ve Özellikleri

Bu uygarlık Kafkasya’dan Anadolu’ya gelmiştir. Yerleşim yeri olarak Kızılırmak ve çevresini seçmiş olan Hititler milattan önce 2000-1200 yılları arasında hüküm sürmüştür. Başkentleri Hattuşaş olan Hititler, Anadolu Uygarlıkları arasında en ön plana çıkan uygarlıklar arasında yer almaktadır. Suriye’ye hakim olmak için Mısır medeniyetiyle savaşan Hititler, tarihin ilk yazılı antlaşması olarak kabul edilen Kadeş Antlaşmasını imzaladılar. Bu uygarlığın genel özellikleri de şu şekildedir.

• Anadolu coğrafyasında ilk merkezi krallık sistemini uygulayan uygarlıktır.
• Pankuş adı verilen meclis sistemini de bünyesinde barındıran bir yönetime sahip olan Hititler, tarihteki ilk meclisi kuran medeniyettir.
• Hitit Uygarlığı, daha önceden Anadolu topraklarına yakın yerlerde yaşamış olan Mezopotamya ve Mısır kültürünü kendi kültürlerine dahil ederek Anadolu kültürü adı verilen kültürün ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
• Hitit Uygarlığında Kraliçeler de ülke yönetiminde söz sahibi olmuştur. Ayrıca kral yargıçlık, rahiplik ve komutanlık görevlerini de üstlenmiştir. Yani tüm yetki krallar da olmuştur.
• Günümüze Hititler tarafından ulaştırılmış olan yazılı kaynaklara Lan adı verilmektedir. Ayrıca kıralar tarafından yazılmış olan Anallar adındaki yazılar da günümüze kadar ulaşmıştır.
• Hititler kanunlar oluşturarak insanların daha hür bir şekilde yaşamasını sağlamıştır. Oluşturulan kanunlar sayesinde köleler bile mülkiyet sahibi olmuştur.
• Mimari alanında da ciddi anlamda gelişmiş olan Hitit Uygarlığı, dünyanın ilk köprülerini inşa etmiş olan uygarlıktır.

Frigya Uygarlığı ve Özellikleri

Başkenti Gordion olan Frigya Uygarlığı, dönemin önemli uygarlıklarından birisi olan Hitit Uygarlığının yıkılmasıyla kurulmuştur. Milattan önce 1200-676 yıllarında hüküm sürmüş olan bu uygarlık, Anadolu’nun iç ve batı kesimlerinde hüküm sürdü. Diğer uygarlıklarda da olduğu gibi bu uygarlıkta da kendisine has özellikler bulunmaktadır ve Frigya Uygarlığının özellikleri maddeler halinde şu şekildedir.

• Çok tanrılı dini benimsemiş olan Frigya Uygarlığında en önemli tanrı “Kibele” adındaki tabiat tanrıçasıdır.
• Ticaret potansiyeli yüksek olan bir coğrafyada olmalarına rağmen genel olarak tarıma dayalı bir ekonomi benimsemişlerdir.
• Birçok efsaneye konu olmuş olan Kral Midas bu uygarlığın en önemli hükümdarıdır.
• Frigya Uygarlığı denildiği zaman akla gelen en önemli şey şüphesiz bu uygarlık tarafından yapılmış olan kaya mezarlarıdır.
• Kimmerler tarafından yıkılmış olan bu uygarlık maden işletmeciliği, seramik yapımı ve kabartma sanatı gibi dallarda da gelişme göstermiştir.

Lidya Uygarlığı ve Özellikleri

Milattan önce 680-546 yıllarında egemenliğini sürmüş olan Lidyalılar, Başkent olarak Sard adlı şehri seçmiştir. Verimli topraklara sahip olmasından dolayı Gediz ve Menderes Irmaklarının çevresini yurt olarak benimsemiş olan Lidya Uygarlığı Anadolu Uygarlıkları arasında en güçlü olan uygarlıklardan birisidir. Bu uygarlığın maddeler halinde özellikleri şu şekildedir.

• Bu uygarlık en güçlü dönemini Kral Giges zamanında yaşamıştır.
• Batı uygarlıklarına daha yakın olmalarından dolayı kültür yapıları batı etkisinde kalmıştır.
• Dünyanın en eski ticaret yollarından birisi olan Kral Yolu Lidya Uygarlığı tarafından yapılmıştır. Bundan yola çıkarak Lidyalıların ticareti ekonomik yapı olarak benimsediği söylenebilir.
• Lidyalılar denildiği zaman akla kesinlikle para gelmelidir çünkü Lidya Uygarlığı parayı ilk bulan uygarlıktır. Ticarette takas usulünü ortadan kaldırarak para ile ticaretin yapılmasını sağlamışlardır.
• Bu uygarlık ticaret konusunda ilerlemiş olsa da sanatla da ilgilenmiştir. Lidyalıların taş işçiliği, dokumacılık ve dericilik alanında da çalışmalar yaptığı biliniyor.

İyon Uygarlığı ve Özellikleri

Bu uygarlık milattan önce 1200-334 yılları arsında Anadolu’nun en güzel yerleri arasında yer alan İzmir çevresinde hüküm sürdü. İyonlar Anadolu’ya geldiği zaman ilgili coğrafyada yerli halk bulunuyordu. Bu halk ile iyi bir şekilde kaynaşarak İyon Uygarlığı oluşmuştur. Bu uygarlık her alanda hızlı bir şekilde gelişerek çevrede yer alan diğer uygarlıkları da etkisi altında bırakmıştır. Özellikle Yunanlıları ciddi anlamda etkilediler. İyon Uygarlığı denildiği zaman akla gelen özellikler şu şekildedir.

• Ekonomileri ticarete dayalıdır. Denizcilik alanında da geliştikleri için deniz taşımacılığı yaparak da ticaretlerini geliştirdiler.
• Fenikelilerden alfabeyi almalarına rağmen bunda kısmı değişiklikler yaparak İyon alfabesini oluşturdular.
• Yönetim biçimi olarak Aristokratik Cumhuriyeti benimseyen İyonlar, dönemin en demokratik uygarlıklarından birisi oldu.
• Kendilerine has mimari bir stil oluşturan İyonlar, günümüzde de adından söz ettiren İyon düzenini mimaride ustalıkla kullanmıştır.
• Felsefe alanında gelişen iyonlar ayrıca matematik alanında da gelişmiştir. Birçoğunuz tarafından bilinen Pisagor ve Tales gibi isimler İyon kökenlidir.

Anadolu Uygarlıkları Haritası

Anadolu uygarlıklarını ve hüküm sürdükleri yerleri iyi bir şekilde öğrenmek için kesinlikle Anadolu Uygarlıkları haritasından yararlanılmalıdır. Yukarıda sizlere verilen harita Anadolu Uygarlıkları haritasıdır. Bu harita sayesinde ilgili uygarlıklar hakkında daha net bilgilere sahip olacaksınız.