Fıkra Nedir Çeşitleri ve Örnekleri

Tanzimat döneminde ortaya çıkmış olan fıkralar; sosyal ve siyasi durumları ele alan, ders verici ve güldürücü yönü olan yorum şeklindeki yazılardır. Yazarlar fıkraları kısa yorumlar şeklinde ele almaktadır. Fıkraların yazılmasındaki en büyük neden güldürü yoluyla kişinin sahip olduğu düşünceleri diğer kişilere aktarmak istemesidir. Fıkraların büyük bölümünde karşılıklı konuşmalar olduğundan dolayı insanlar fıkraları sohbet ile karıştırsa da sohbet yazılarında ayrı bir üslup kullanılıyor. Bu da sohbet yazılarını fıkralardan ayıran önemli bir özelliktir.

Fıkralar birer fikir yazıdır. Fıkraları kaleme alan yazarlar herhangi bir kanıta başvurmadan düşüncelerini güldürü eşliğinde fıkralar aracılığıyla anlatırlar. Her yazarım üslubu ve aktarım şekli farklı olduğu için fıkra çeşitleri oluşmuştur. Fıkra özellikleri iyi bilinirse fıkraların hangi çeşitte olduğu daha iyi anlaşılır. Fıkralar yazarların kendisini en özgür hissettiği yazılar arasında yer alır. Bilimsel verilere ya da ispatlara ihtiyaç duyulmadığı için yazar düşüncelerini hiç baskı altında kalmadan güldürü eşliğinde karşı tarafa aktarır. Bu yüzden kendisini baskı altında hisseden önemli yazarların neredeyse tamamı zamanında fıkra yazarak kendisini daha iyi bir şekilde ifade etmeye çalışmıştır. Bu yüzden birçok yazar fıkraları düşünce kurtarıcısı olarak dahi görmektedir.

Fıkra nedir?

fıkra nedir

Fıkra; yazarların baskı altında kalmadan, bilimsel verilere ve ispatlara ihtiyaç duymadan mizah çerçevesinde duygu ve düşüncelerini kaleme aldığı kısa yazılara verilen genel bir isimdir. Fıkra çeşitleri arasında gazete fıkraları ve mizah fıkraları yer almaktadır. Gazete fıkralarında genellikle ülke genelini ilgilendiren günlük konular ele alınır. Bu etkisinden dolayı gazete fıkralarını anlamak için gündemin iyi bir şekilde takip edilmesi gerekmektedir. Mizahi fıkralar ise evrenseldir çünkü gülmek evrensel bir durumdur. Bu yüzden mizah fıkralarının eskimeden nesilden nesle aktarıldığını görmekteyiz.

Fıkra çeşitleri

fıkra çeşitleri

Fıkralar ilk olarak edebiyat dünyasında gazete fıkraları şeklinde yer almıştır. Fıkraların güldürücü etkisi kısa süre içerisinde anlaşılınca mizah fıkraları ortaya çıkmış ve bu durum da fıkra çeşitlerinin meydana gelmesine sebep olmuştur. Günümüzde basın özgürlüğü arttığı için gazete fıkralarına eski dönemlere göre daha az gereksinim duyulurken, ülke genelinde gülme ihtiyacı arttığı için mizah fıkraları daha fazla ilgi görmeye başlamıştır.

  • Gazete Fıkraları: gazetelerin belirli köşelerinde periyodik olarak yayımlanan fıkralara gazete fıkraları denir. Bu fıkralar toplumsal sorunları mizah eşliğinde ifade etmek için kullanılır. Okuyucunun ilgisini diri tutmak için fıkraları kaleme alan kişilerin halkın sorunlarını iyi bir şekilde bilmesi ve onların tarafında olduğunu göstermesi gerekir.
  • Mizahi Fıkralar: genel olarak ilk amaç kişiyi güldürmek olsa da mizahi fıkralarda anlatılanlardan bir netice çıkarıp ders almak ana unsur olarak kabul edilir. Yani fıkraların güldürürken düşündüren edebiyat ürünleri olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle Nasreddin Hoca fıkraları, Türk insanın en çok sevdiği mizahi fıkralar arasında yer alır. Mizahi fıkraların yörelerle de özdeşleştikleri bilinmektedir. Örneğin Karadeniz fıkraları gibi bir kavramın oluşması bunun açık bir göstergesidir. Mizahi fıkraların da siyasi ve sosyal boyutları vardır. Olaylar kişiyi gösterir şekilde anlatılmadığı için ispata ve bilimsel verilere gerek yoktur.

Fıkranın özellikleri

  • Gazete fıkralarında yazar köşe yazısı şeklinde fıkraları kaleme alıyorsa, akıcı ve güzel bir üslup kullanır. Fıkra içerisinde anlattıklarını kanıtlama gereksinimi olmadığı gibi bilimsel verilerle olayları desteklemesine gerek yoktur.
  • Fıkralarda anlatılmak istenenler laf kalabalığı yapmadan anlatılır. Böyle bir ifade şeklinin seçilmek istenmesinin en büyük nedeni, düşüncelerin daha rahat bir şekilde geniş kitlelere ulaştırılmasının istenmesidir.
  • Gazete fıkraları genellikle kısadır ancak anlatılanlar her zaman bir sonuca bağlanır.
  • Genellikle düşünce özgürlüğünün kısıtlı olmasından dolayı fıkralar kaleme alındığı için eleştiri ve iğneleyici bir üslupları vardır.
  • Fıkralarda okuyucu içe çekmek için anlatılmak istenenler sohbet şeklinde ele alınır. Cümlelerin kısa ve anlaşılır olması anlatılmak istenenlerin anlaşılması için önemlidir.
  • Fıkralarda toplumsal düşünce yer almaz çünkü yazar fıkralarda ilgili durumlarla ilgili kendi düşüncelerine yer verir.
  • Fıkralar yaşanan sorunları ele almak ve bu sorunlar hakkındaki düşünceleri dışa vurmak adına kaleme alınmıştır.

Fıkra yazarken dikkat edilmesi gerekenler

  • Okuyucunun ilgisini çekmek için fıkra konuları günlük olayları içermelidir.
  • Okuyucunun ilgisini diri tutmak için fıkralar belirli bir plana göre yazılmalıdır.
  • Anlatım açık olmalıdır ve belirli bir ustalık içerisinde kale alınmalıdır.
  • Gerek duyulması halinde diğer kişilerin deyişlerinden yararlanılabilir.
  • Fıkralar kısa olmalı ve bir o kadar da ders verici nitelik taşımalıdır.

Türk edebiyatında fıkra

Fıkralar edebiyatımızda Tanzimat dönemiyle birlikte ortaya çıkan eserlerdir. Tanzimat döneminde yayımlanan gazetelerde, düşüncelerini padişaha aykırı olmadan aktarmak isteyen yazarlar çok sayıda fıkra yazarak yayımlamıştır. Türk edebiyatında fıkra denildiği zaman akla gelen en önemli kişiler arasında Namık Kemal yer alır. Fıkralar ilk yayımlanmaya başladığı zaman okuyucular bunların birer makale olduğunu düşündü. İlerleyen yıllarda makalelerin bilimsel veriler eve ispatlara dayandığı tam olarak kavranınca fıkralar ayrı bir eser olarak kabul edilmeye başlandı.

Özellikle Tanzimat döneminden sonra batı kültürü ile daha fazla yakınlaşılması, fıkraların ayrı bir tür olduğunun kabul edilmesinde etkili olmuştur. Türk fıkra temsilcileri arasında yer alan Rıfkı Atay, Nabi Nayır ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu en önemli fıkracılardır. Kendileri tarafından kaleme alınmış olan fıkraların büyük kısmı anlatmak istediğiyle geçerliliğini yitirmiş olsa da günümüzde de fıkra severler tarafından ilgi görmektedir.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here